افزایش مصرف قرص ریتالین در مشهد در ایام امتحانات | دوپینگ تحصیلی با  قرص شب امتحان

خدابخش حکیمی | شهرآرانیوز؛ شب‌های امتحان، وقتی کتاب‌ها روی میز تلنبار می‌شوند، برخی دانشجویان به دوپینگ با قرص سفید کوچکی پناه می‌برند که برخی آن را «قرص شب امتحان» می‌خوانند؛ ریتالین. همان قرصی که براساس اعلام مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مصرف آن در مشهد طی دو سال گذشته، ۴۱درصد افزایش یافته و حالا تبدیل به «قاتل خاموش حافظه» و تمرکز دانشجویان شده است.

ریتالین داروی محرکی است که برای درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD) تجویز می‌شود، اما بسیاری از جوانان بدون نسخه پزشک از آن برای شب بیداری و افزایش تمرکز استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر، مصرف خودسرانه قرص ریتالین درمیان دانشجویان و دانش آموزان ایرانی به یک بحران پنهان تبدیل شده است.

بسیاری از جوانان، تحت فشار امتحانات و رقابت‌های تحصیلی، به این دارو روآورده‌اند تا ساعات بیشتری بیدار بمانند و تمرکز خود را افزایش دهند. اما پزشکان و متخصصان هشدار می‌دهند که مصرف بی رویه این دارو نه تنها تأثیر مثبتی بر عملکرد تحصیلی نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به وابستگی شدید و آسیب‌های جسمی و روانی شود.

هشدار‌ها درباره یک وابستگی خطرناک

مریم شجاع، رئیس اداره نظارت بر دارو و موادمخدر غذاوداروی وزارت بهداشت، در مورد اوج مصرف ریتالین در زمان امتحانات هشدار داده و گفته است: قرص ریتالین برای درمان اختلال کمبود توجه و بیش فعالی تجویز می‌شود، اما برخی بدون اطلاع از خطر‌های آن، از این دارو برای افزایش تمرکز و بیداری استفاده می‌کنند. ریتالین می‌تواند به سرعت وابستگی ایجاد و بدن را از سم پر کند و ازجمله عوارض مصرف آن، می‌توان به سرگیجه، استفراغ، افسردگی، زردی پوست و حتی مشکلات قلبی اشاره کرد.

پیش از این مریم اخگر، رئیس کنترل کیفی امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی نیز درباره استفاده قرص ریتالین گفته بود: داروی ریتالین تنها با نسخه پزشک تجویز می‌شود، درحالی که برخی دانشجویان یا دانش آموزان این دارو را از بازار‌های غیررسمی تهیه و برای حفظ تمرکز در شب امتحان استفاده می‌کنند.

بی خبر از اینکه این دارو در مغز آنان عارضه برگشت ناپذیر ایجاد می‌کند و موجب اختلال در یادآوری خاطرات و حافظه می‌شود. این ماده دارای ترکیبات هروئین، مواد خواب آور، سم استریکنین و سرب است که همگی از مواد خطرناک و ایجادکننده عارضه در بدن افراد هستند.

ریتالین؛ قاتل خاموش مغز

مهسا ساداتی، روان شناس حوزه نوجوان، در گفت‌و‌گو با شهرآرا، درباره تأثیر مصرف خودسرانه قرص ریتالین بر عملکرد مغز می‌گوید: متأسفانه در سال‌های اخیر مصرف قرص ریتالین درمیان دانش آموزان و دانشجویان بدون داشتن مشکل خاص سلامتی افزایش یافته است. باید گفت که مدت تأثیرگذاری این قرص فقط چهار ساعت است و بعد از پایان این زمان، باید دوباره مصرف شود که در طولانی مدت، فرد را از حالت طبیعی خارج می‌کند.

به گفته او، استفاده طولانی مدت از قرص ریتالین، سطح تمرکز مغز را کاهش می‌دهد. متأسفانه برخی دانشجویان و دانش آموزان از این دارو برای افزایش تمرکز در زمان امتحانات و شب بیداری‌ها استفاده می‌کنند و بدون آن، نمی‌توانند برای امتحانات درس بخوانند، درحالی که می‌توانند با تمرین و تقویت مغز، تمرکز ایده آل را کسب کنند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه مصرف خودسرانه قرص ریتالین اعتیادآور است، اظهار می‌کند: اگر قرص ریتالین زیر نظر و راهنمایی پزشک متخصص استفاده نشود، فرد را معتاد می‌کند و فرد بدون آن حتی نمی‌تواند زندگی عادی خود را پیش ببرد. مصرف بدون نسخه این دارو سبب ایجاد اضطراب، تیک (نوعی بیماری و اختلال رفتاری) و همچنین اثرات تخریبی روی مغز فرد می‌شود. قرص ریتالین داروی خطرناکی است و سختگیری و نظارت دقیق مسئولان در توزیع آن، می‌تواند مصرف خودسرانه اش را کاهش بدهد.

پیشنهاد ساداتی به دانشجویان این است که به جای استفاده از ریتالین، از بازی‌های فکری برای تمرکز بیشتر کمک بگیرند. بازی‌های فکری برای تمرکز سنین مختلف، می‌تواند کمک کننده باشد؛ همان چیزی که در کشور‌های مختلف با روش‌های گوناگون اجرا می‌شود؛ به عنوان مثال بازی کاپیتان لاگ یا باشگاه مغز یکی از این بازی هاست که‌ می‌تواند خلاقیت، تمرکز، سرعت عمل و... را افزایش دهد.

در ادامه حتما بخوانید هشدار جدی یک روانپزشک درباره مصرف خودسرانه ریتالین

افزایش ۴۱ درصدی ریتالین در مشهد

علی اصغر اسماعیل زاده، سرپرست مدیریت امور دارو و مواد تحت کنترل معاونت غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، هم درباره میزان مصرف قرص ریتالین در مشهد می‌گوید: میانگین مصرف ماهانه داروی «متیل فنیدیت» از تمامی برند‌ها در سال ۱۴۰۱ در دانشگاه مشهد، ۱۰۶ هزارو ۷۶۵ عدد قرص در ماه بوده که در سال ۱۴۰۲ به ۱۲۳ هزارو ۷۳۷ عدد در ماه و در سال ۱۴۰۳ این رقم به ۱۵۰ هزارو ۱۵۴ عدد قرص در ماه افزایش یافته است و ۴۱ درصد افزیاش مصرفی ماهانه را نسبت به سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

وی در پاسخ به اینکه چرا دسترسی به این قرص راحت است و نظارتی بر توزیع آن نمی‌شود، بیان می‌کند: این دارو را «داروخانه‌های منتخب دارای مجوز داروی تحت کنترل» توزیع می‌کنند. عملکرد این داروخانه‌ها را اداره بازرسی و نظارت فنی بر داروخانه‌ها بررسی می‌کند. داروخانه ها، دستورالعمل مفصل و کاملی درباره نحوه عرضه این دارو‌ها اعلام کرده‌اند.

اسماعیل زاده با تأکید بر اینکه تهیه این دارو تنها با نسخه پزشک مربوط امکان پذیر است، بیان می‌کند: افراد سودجو از طریق ویزیت آنلاین پزشکان، نسخه را تهیه و با مراجعه به داروخانه‌های واجد شرایط، آن را دریافت می‌کنند که متأسفانه دارو‌های دریافتی را وارد بازارآزاد می‌کنند.

او درباره نحوه توزیع قرص ریتالین و دسترسی بیماران واجد شرایط به آن می‌گوید: مطابق دستورالعمل، تحویل این دارو برعهده داروخانه‌ها و صرفا با نسخه پزشک متخصص با تخصص مرتبط (روان پزشک، نورولوژیست و متخصص اطفال) داروست که به هر بیمار، تنها برای یک ماه تا سقف شصت عدد تعلق می‌گیرد. این دارو برای اطفال صرفا به والدین کودک و با ارائه کارت شناسایی معتبر، تحویل داده می‌شود.

اسماعیل زاده دارو‌های بدون شناسه یکتا را یکی از چالش‌های مقابله با فروش غیرقانونی می‎ داند و اظهار می‌کند: دارو‌های فاقد شناسه یکتا در سطح شرکت‌های پخش در کل کشور، موجب شده است محموله‌های کشف شده به طور دقیق رهگیری نشود که از کجای زنجیره تأمین دارو خارج شده و به بازارسیاه راه پیدا کرده است.